سرخوردگی مهره کمر به وضعیتی گفته می‌شود که در آن یکی از مهره‌های ستون فقرات شما به سمت جلو حرکت می‌کند و روی مهره پایینی خود سر می‌خورد. این وضعیت بیشتر در قسمت پایینی ستون فقرات (به نام لومبار) به وجود می‌آید. در برخی موارد، سرخوردگی مهره کمر می‌تواند موجب شود که طناب نخاعی یا شاخه‌های عصبی موجود در ستون فقرات، تحت فشار قرار بگیرند. سرخوردگی مهره همچنین باعث کمردرد و گزگز و بی‌حسی در یک یا هر دو پا می‌شود. در موارد نادری، این وضعیت باعث از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع می‌شود. در صورتی که شما کنترل ادرار یا مدفوع خود را از دست بدهید باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
گاهی اوقات با وجود سرخوردن مهره و جابه‌جا شدن آن از جای اصلی خودش، شما هیچ علائمی ندارید و تا چند سال بعد نیز هیچ علائمی در شما بروز نمی‌کند. اما بعد ها با بروز علائم، در کمر و باسن خود احساس درد خواهید داشت و عضلات پای شما مورمور می‌شوند یا در پای خود احساس ضعف می‌کنید و حتی ممکن است لنگ لنگان راه بروید.
علت سرخوردگی مهره کمر چیست؟
مهره‌های ستون فقرات شما به کمک مفاصل کوچکی به همدیگر متصل هستند و این مفاصل مهره‌ها را در یک راستای مشخص نگه می‌دارند و در عین حال امکان حرکت کردن مهره‌ها را فراهم می‌کنند. علت لغزش مهره کمر ممکن است بر اثر بروز مشکلی در در یک یا تعدادی از این مفاصل کوچک باشد . مشکلات احتمالی این مفاصل عبارتند از:
– وجود یک عیب مادرزادی در مفاصل شما که از بدو تولد وجود داشته است؛
– آسیب رسیدن به مفصل بر اثر تصادف یا هر حادثه دیگر؛
– ایجاد شکستگی فشاری در مهره‌ها بر اثر استفاده بیش از حد از مفصل؛
– آسیب‌دیدگی مفصل به علت عفونت یا ابتلا به آرتروز؛
عوامل خطر برای بروز سرخوردگی مهره چیست؟
یکی از عوامل خطر برای ابتلا به سرخوردگی مهره، داشتن سابقه خانودگی در ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات کمر است. افرادی که با مشکل نقص مادرزادی در قسمت عقب مهره مواجه باشند (اسپوندیلوسیس یا لقی مهره)، بیشتر در معرض بروز سرخوردگی مهره هستند.
سایر عوامل خطر عبارتند از: سابقه‌ی آسیب‌های مکرر به ستون فقرات یا وارد کردن فشار بیش از حد به قسمت پایینی ستون فقرات (لومبار). ورزشکارانی مانند ژیمناست‌ها، وزنه‌بردار‌ها که فشار بسیار زیادی به ستون فقرات آن‌ها می‌آید، بیشتر در معرض خطر سرخوردگی مهره‌ی ایستمیک هستند.
علائم این مشکل چیست؟
ممکن است بسیاری از افرادی که دچار سرخوردگی مهره هستند، متوجه داشتن این مشکل نشوند، چرا که این مشکل همیشه باعث بروز علائم در فرد نمی‌شود. علائم سرخوردگی مهره، در صورت بروز، عبارتند از:
– کمر درد : که معمولا با فعالیت کردن و ایستادن شدید‌تر شده و با دراز کشیدن تسکین می‌یابد.
– احساس درد، گزگز و بی حسی که از کمر به پاها منتشر می‌شود (سیاتیک) – این حالت در صورتی به وجود می‌آید که مهره‌ی سر خورده روی عصب‌ها فشار وارد کرده باشد
– انقباض و گرفتگی عضلات همسترینگ
– بی حرکتی و خشکی کمر
– حساسیت به لمس در ناحیه پایین کمر
– انحنای بیش از حد ستون فقرات ( قوزکمر)
شدت این علائم می‌تواند در بیماران مختلف تا حدود زیادی متفاوت باشد.
سرخوردگی مهره چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معمولا نمی‌توان با معاینه فیزیکی بیمار، علائم ظاهری مشخصی از سرخوردگی مهره در او دید. بیماران معمولا از کمر دردی که درد آن به پاها منتشر می‌شود، شکایت دارند. سرخوردگی مهره‌ها در اغلب موارد موجب گرفتگی و اسپاسم عضلات همسترینگ نیز می‌شود.
سرخوردگی مهره کمر به راحتی با تصاویر ساده رادیوگرافی تشخیص داده می‌شود. تصویربرداری جانبی اشعه ایکس (از نمای کناری)، می‌تواند نشان دهد که یکی از مهره‌ها به سمت جلو حرکت کرده و روی مهره پایینی خود سر خورده است. سرخوردگی مهره بر اساس درصد جابه‌جا شدن مهره‌ی بالایی و حرکت آن روی مهره پایینی درجه‌بندی می‌شود.
درجه 1: به میزان 25%
درجه 2: بین 26% تا 50%
درجه 3: بین 51% تا 75%
درجه 4: بین 76% تا 100%
درجه 5: یا اسپوندیلوپتوزیس که در صورت لغزش کامل یک مهره و افتادن آن از روی مهره پایینی رخ می‌دهد.
چنانچه بیمار از درد، بی‌حسی، گزگز کردن یا ضعف پاها رنج می‌برد، ممکن است آزمایش‌های دیگر و بررسی‌های بیشتری انجام شود، چون این علائم می‌تواند نشانه‌ی تنگ شدن فضای ریشه‌های عصبی موجود در ستون فقرات باشد که به پاها منتقل می‌شوند. در مرحله اول انجام سی.تی.اسکن و ام.آر.آی ستون فقرات به تشخیص فشردگی عصب، ناشی از سرخوردگی مهره کمک می‌کند. در موارد خاص می‌توان برای تعیین سلامت استخوان مهره در محل سرخوردگی مهره، از اسکن PET استفاده کرد.
در کلینیک دکتر اقدامی می‌توانید در مورد تشخیص وضعیت خود و روشهای درمانی که باید برای آن به کار رود با پزشک خود مشورت کنید. برای اغلب بیمارانی که علائم فشار به ریشه‌های عصبی یا سایر علائم عصبی-عضلانی را ندارند، اولین گزینه‌های درمانی، روشهای غیرجراحی از جمله دارودرمانی، استراحت و فیزیوتراپی می‌باشد. در مواردی نیز ممکن است، استفاده از کمربند طبی و انجام روش تزریق در ناحیه اپیدورال در ستون فقرات تجویز شود. دکتر اقدامی تنها در صورتی جراحی ستون فقرات را مد نظر قرار می‌دهند، که تمامی روشهای غیرجراحی پس از یک دوره‌ی طولانی، ناموفق بوده باشند و بهبودی در علائم بیمار ایجاد نکرده باشند و یا این که بیمار دارای علائمی باشد که نشان‌دهنده‌ی درگیر شدن عصب‌ها در ستون فقرات باشد، از جمله گزگز و بی حسی پاها، ضعف عضلانی و اختلال در کنترل ادرار و مدفوع.
سرخوردگی مهره چگونه درمان می‌شود؟
در ابتدا برای درمان سرخوردگی مهره کمر از روشهای غیر جراحی استفاده می‌شود و انتخاب روش درمانی به علائم بیمار بستگی دارد.
– یک دوره کوتاه استراحت و اجتناب از انجام فعالیت‌هایی مانند خم شدن، بلند کردن اجسام و فعالیت‌های ورزشی، برای کمک به بهبود علائم بیماری.
– انجام فیزیوتراپی می‌تواند به افزایش دامنه‌ی حرکتی ستون فقرات و عضلات همسترینگ کمک کند و همچنین موجب قوی شدن عضلات شکم شود.
– داروهای ضد التهاب می‌توانند با کاهش التهاب عضلات و عصب‌ها، از درد کمر بکاهند.
– بیمارانی که دارای علائم درد، گزگز و بی حسی در پاها هستند ممکن است با تزریق کورتیزون در فضای اپیدورال در ستون فقرات، بهبود یابند.
– استفاده از کمربند طبی مخصوص، می‌تواند برای بیمارانی که به سرخوردگی مهره‌ی ایستمیک مبتلا هستند مفید باشد. این کمربند‌ها به نحوی باعث کشش ستون فقرات می‌شوند، که دو مهره‌ای که روی یکدیگر سرخورده‌اند را به هم نزدیک می‌کنند و احتمالا می‌توانند در بهبودی سرخوردگی مهره موثر باشند.
– درمان سرخوردگی مهره به روش خانگی مشابه با درمان‌های خانگی کمر درد هستند و شامل کمپرس سرد، کمپرس گرم و استفاده از مسکن‌های غیر تجویزی مانند استامینوفن و داروهای ضد التهاب می‌شوند.
جراحی
در افرادی که استفاده از روشهای غیر جراحی هیچ بهبودی در علائم آن‌ها ایجاد نمی‌کند، انجام جراحی مد نظر قرار می‌گیرد. روش جراحی به نوع سرخوردگی مهره‌ها بستگی دارد. در بیمارانی که به سرخوردگی مهره‌ی ایستمیک مبتلا هستند، بخش آسیب دیده‌ی مهره یا قسمت عقب مهره (pars) ترمیم می‌شود.
آیا می‌توان از سرخوردگی مهره پیشگیری کرد؟
هرچند سرخوردگی مهره قابل پیشگیری نیست، اما می‌توان برای کاهش خطر ابتلا به این مشکل اقداماتی انجام داد:
– عضلات کمر و شکم خود را قوی نگه دارید تا به خوبی از کمر شما پشتیبانی کند و موجب ثبات آن شود.
– ورزشهایی را انجام دهید که شما را در معرض خطر آسیب‌های کمری قرار نمی‌دهد. شنا کردن و دوچرخه‌سواری از گزینه‌های ممکن هستند.
– وزن خود را کنترل کنید و در محدوده‌ی سالم نگه دارید. اضافه وزن باعث وارد شدن فشار بیش از حد به کمر می‌شود.
– رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشید تا استخوان‌های شما به خولی تغذیه شوند و قوی بمانند.
