درد پاشنه پا و درمان آن

درد پاشنه یکی از عارضه‌های شایع مچ پا است.‌ در این عارضه هنگام استفاده از پاشنه درگیر، درد شدیدی احساس می‌شود. معمولاً درد پاشنه پا به‌ تدریج افزایش‌یافته و به‌ مرور زمان بدتر می‌شود. اغلب درد این عارضه شدید بوده و زمانی احساس می‌شود که وزن بدن روی پاشنه قرار بگیرد.

در اکثر موارد، تنها یک پاشنه درگیر می‌شود، البته برآوردها نشان می‌دهد که حدوداً یک‌سوم مبتلایان، در هر دو پاشنه دچار درد می‌شوند. معمولاً، اول صبح یا هنگامی‌که بعد از یک دوره بی‌فعالیتی پا بر زمین گذاشته می‌شود، درد بدتر می‌شود. بعضی افراد، برای اجتناب از قرار دادن وزن بدن روی پاشنه درگیر شروع به لنگیدن کرده یا راه رفتنشان غیرطبیعی می‌شود.

اگر زیر پاشنه‌تان درد می‌کند، ممکن است به یک یا چند مورد از عارضه‌هایی دچار شده باشید که باعث التهاب بافت‌های کف پا می‌شوند؛ این عارضه‌ها عبارت‌اند از:

• کبودی سنگ: گاهی اوقات هنگامی‌ که روی اجسام سختی مثل یک سنگ یا صخره پا می‌گذارید، لایه چربی زیر پاشنه‌تان کبود می‌شود که البته می‌تواند باعث تغییر رنگ کف پایتان شده یا نشود. درد به‌ تدریج با استراحت از بین می‌رود.
• فاسئیت پلانتار (درد زیر کالکانئوس): دویدن یا پریدن بیش‌ازاندازه می‌تواند باعث التهاب نوار بافتی (فاشیا) متصل‌کننده استخوان پاشنه به ریشه انگشتان پا شود. درد که مرکز آن زیر پاشنه قرار دارد، در ابتدا خفیف بوده، اما بعد از استراحت شبانه، با برداشتن اولین قدم شدید می‌شود. این عارضه با انجام ورزش‌های مخصوص، استفاده از پد پاشنه در کفش‌ها و مصرف دارو جهت کاهش تورم، رفع می‌شود.
• خار پاشنه: وقتی‌که فاسئیت پلانتار برای مدت طولانی ادامه پیدا می‌کند، در محل اتصال نوار بافتی فاشیا به استخوان پاشنه یک خار پاشنه (رسوب کلسیم) تشکیل می‌شود. پزشک برای دیدن زائده استخوانی از پا عکس رادیولوژی می‌گیرد. معمولاً، درمان خار پاشنه مشابه درمان فاسئیت پلانتار است:‌ استراحت تا زمان کاهش درد، انجام برخی حرکات کششی خاص و استفاده از پد پاشنه در کفش. گاهی خار پاشنه پا باعث درد نمی‌شود و اگر هم علائم آن دائمی نشدند نیازی به جراحی نیست. ظهور علائم خار پاشنه باعث ایجاد درد مزمن یا گاه و بی گاه و ایجاد التهاب در محل اتصال بافت‌های نرم در محل پاشنه به پا می‌شود. در این شرایط فرد ممکن است احساس درد در هنگام راه رفتن یا دویدن داشته و این درد و ناراحتی بطور خاص در هنگام راه رفتن یا دویدن روی سطوح سخت ایجاد می‌گردد.

علائم فاسئیت پلانتار

علائم فاسئیت پلانتار عبارت‌اند از:

• درد کف پاشنه
• درد قوس کف پا
• دردی که معمولاً با ایستادن سر پا بدتر می‌شود.
• دردی که در طول چند ماه بدتر می‌شود.

چه موقع باید به متخصص پا مراجعه کرد؟

اگر درد پاشنه‌تان چند هفته ادامه داشته و با وجود درمان‌های خانگی قطع نشده است، می‌بایست جهت معاینه به متخصص پا (پدیاتریست) مراجعه کنید. معمولاً تنها زمانی به انجام تست‌های بیشتر نیاز می‌شود که علائم دیگری داشته باشید که نشان دهند علت درد پاشنه‌ پا التهاب آن نیست؛ علائمی مثل:

• احساس مورمور شدن یا بی‌حسی در مچ پا که می‌تواند نشانه آسیب‌دیدگی عصب‌های پا (نوروپاتی محیطی) باشد.
• احساس داغی پاشنه و بالا رفتن دمای بدن تا ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر (تب) که می‌تواند نشانه عفونت استخوان باشد.
• خشک و متورم بودن پاشنه که می‌تواند نشانه‌ وجود آرتریت باشد.

تست‌های دیگری که پزشک تجویز می‌کند عبارت‌اند از تست‌های خون، عکس‌برداری رادیولوژی، ام‌آرآی یا سونوگرافی.

درمان‌های غیرجراحی

درمان درد پاشنه پا با کارآمدترین و کم‌هزینه‌ترین درمان‌های اولیه شروع می‌شود که می‌توانید آن‌ها را در خانه انجام دهید:

• حرکات کششی
• اجتناب از پابرهنه راه رفتن
• یخ
• محدود کردن فعالیت‌ها
• اصلاح و مناسب‌سازی کفش‌ها
• دارو

اگر بعد از چند هفته باز هم درد داشتید، به یک جراح قوزک و مچ پا مراجعه کنید که او هم معمولاً یک یا چند مورد از روش‌های درمانی زیر را توصیه می‌کند:

• استفاده از پد و بستن با نوارچسب‌های مخصوص: قرار دادن پد در کفش، تأثیر راه رفتن روی پاشنه را کم می‌کند. بستن مچ پا به پایداری آن کمک کرده و باعث می‌شود فاشیا کمتر کشیده شود.
• ارتزها (وسایل ارتزی): ارتزهای سفارشی که در کفش قرار می‌گیرند، به اصلاح ناهنجاری‌های ساختاری مچ پا که باعث بروز فاسئیت پلانتار می‌شوند کمک می‌کند.
• تزریق درمانی: گاهی اوقات از تزریق کورتیکواستروئیدها برای تسکین درد و التهاب استفاده می‌شود.
• ارتز متحرک مچ پا: از ارتزهای متحرک برای ثابت نگه‌داشتن مچ پا به مدت چند هفته استفاده می‌شود تا مچ پا بتواند استراحت کرده و بهبود یابد.
• اسپلینت شبانه: استفاده از اسپلینت شبانه باعث می‌شود در هنگام خواب فاشیای پلانتار مچ پایتان در حالت کشیده باقی بماند. این کار به کاهش درد صبحگاهی پاشنه کمک می‌کند.
• فیزیوتراپی: می‌توان از تمرینات و سایر روش‌های فیزیوتراپی برای تسکین درد استفاده کرد.

انجام جراحی، چه موقع ضروری می‌شود؟

اکثر بیماران مبتلا به فاسئیت پلانتار با روش‌های غیرجراحی درمان می‌شوند، اما درصد کمی از بیماران هم وجود دارند که به جراحی نیاز پیدا می‌کنند. اگر بعد از چند ماه درمان غیرجراحی درد پاشنه همچنان ادامه داشت، از جراحی استفاده می‌شود. به این منظور، جراح قوزک و مچ پا، با بیمار در مورد گزینه‌های جراحی صحبت کرده و مناسب‌ترین روش جراحی را تعیین می‌کند.

تکنیک‌های جراحی موجود عبارت‌اند از:

• آزادسازی فاشیای پلانتار
• خارج کردن خار

جهت تشخیص مناسب بودن جراحی برای یک بیمار، برخی معاینات و تست‌های پیش‌ از جراحی انجام می‌شود. همچنین، باید به توصیه‌های بعد از جراحی در خصوص استراحت، استفاده از یخ، فشرده‌سازی و بالا نگه داشتن عضو و اینکه چه موقع می‌توان دوباره از پای جراحی شده استفاده کرد نیز توجه شود.

اصلاح عضله گاستروکنمیوس: که عبارت است از افزایش طول عضلات پشت ساق (گاستروکنمیوس). از آنجا که سفت بودن عضلات پشت ساق باعث افزایش فشار بر فاشیای پلانتار می‌شود، این روش جراحی برای بیمارانی مفید است که با وجود انجام حرکات کششی عضلات پشت ساق به مدت یک سال، هنوز هم نمی‌توانند مچ پایشان را به‌درستی خم کنند.

در روش اصلاح عضله گاستروکنمیوس، طول یکی از عضلات تشکیل‌دهنده عضلات پشت ساق افزایش داده می‌شود تا دامنه حرکتی قوزک پا افزایش یابد. این عمل هم با روش متعارف آن، یعنی ایجاد برش‌های بزرگ (جراحی باز)، و هم با استفاده از یک برش کوچک و یک اندوسکوپ که یک وسیله دارای یک دوربین کوچک است، قابل انجام دادن است. پزشک در مورد روش‌های جراحی با بیمار صحبت می‌کند تا بتواند مناسب‌ترین گزینه را مطابق با نیازهای او انتخاب کند.

عوارض روش اصلاح گاستروکنمیوس شامل آسیب‌های عصبی می‌شود که البته نرخ بروز آن پایین است.

آزادسازی فاشیای پلانتار: اگر دامنه حرکتی قوزک پایتان طبیعی بوده اما دردتان دائمی باشد، پزشک عمل آزادسازی جزئی فاشیا را توصیه می‌کند. در این روش، قسمتی از رباط فاشیای پلانتار برش داده می‌شود تا از فشاری که به خاطر کشیدگی به بافت آن وارد می‌شود، کاسته شود. اگر خار پاشنه بزرگی داشته باشید آن هم از پایتان خارج می‌شود. هرچند که انجام این جراحی با روش اندوسکوپیک قابل انجام است، اما این روش از جراحی باز سخت‌تر است. به‌علاوه استفاده از اندوسکوپی خطر آسیب‌دیدگی اعصاب را افزایش می‌دهد.

عوارض: شایع‌ترین عوارض جراحی آزادسازی، باقی ماندن بخشی از درد و آسیب عصبی است.

بهبودی: اکثر بیماران از این جراحی نتایج خوبی می‌گیرند. البته، از آنجا این جراحی می‌تواند منجر به بروز درد مزمن و ناراحتی شود، توصیه می‌شود قبل از اقدام به انجام عمل، تمامی روش‌های غیرجراحی را کاملاً امتحان کنید.